Nk'uko bitangazwa na RBA (nkuru n'amashusho), ubukerarugendo bwari bwaratangiye gukorerwa ku musozi wa Rubavu ubu bwarahagaze, ndetse n'ibikorwaremezo byahashyizwe mu rwego rwo kuruhuka no kwidagadura byarangiritse.

Umusozi wa Rubavu ufite igice cyahariwe ibikorwa by’ubukerarugendo, igitekerezo cyo kuhatunganya cyari kigamije gufasha abantu kuruhuka no kwidagadura, ariko ikigaragara ibikorwaremezo byahashyizwe birafunze, ibindi byarasenyutse, n'inzira izitarasenyutse zarasibye zirengerwa n'ibihuru.

Ibikorwa by’ubukerarugendo ku musozi wa Rubavu, Akarere kabyeguriye koperative Inshongore. Umuyobozi w’Akarere ka Rubavu, Kambogo Ildephonse yatangarije RBA ko koperative Inshongore yananiwe kubyaza umusaruro ibikorwa bayihaye.

Umuyobozi w’Akarere ka Rubavu, Kambogo Ildephonse avuga ko bitarenze ukwezi kwa Nyakanga 2022 hagomba kuba habonetse undi mufatanyabikorwa mushya, kuko koperative Inshingore yananiwe.

5. Tanga ibitekerezo (comments) by'uko ubona iki kibazo cyakemuka. 

Nk'uko bitangazwa na RBA (nkuru n'amashusho), ubukerarugendo bwari bwaratangiye gukorerwa ku musozi wa Rubavu ubu bwarahagaze, ndetse n'ibikorwaremezo byahashyizwe mu rwego rwo kuruhuka no kwidagadura byarangiritse.Umusozi wa Rubavu ufite ig

Rubavu: Ikibazo cy'ubukerarugendo bwahagaze ku musozi wa Rubavu

Igwingira mu bana mu karere ka Rubavu riri ku kigero kiri hejuru ya 40%, ubuyobozi bugatangaza ko iryo gwingira riterwa ahanini n'umuvuduko w'ubwiyongere bw'abatuye aka akarere ushingiye ku kutaboneza urubyaro.

UNICEF itangaza kandi ko kugwingira bikabije biterwa n’impamvu zitandukanye, by'umwihariko: 

Abahanga batangaza kandi ko ubukene n'ubujiji aribyo biza imbere mu gutera abantu kubyara abana benshi badashoboye kurera, kuko nta cyizere baba bafite cy'uko abenshi bazakura, ko ababashije gukura bose bazaba ingirakamaro; cyangwa se na none ubukene bukabije n'ubujiji bigatuma batakaza amarangamutima atuma bita ku hazaza heza h'urubyaro rwabo (bakumva bitari mu nshingano zabo).

: ikigereranyo cy'impfu mu bana bafite igwingira kiba kiri hejuru ugereranije n'abana batagwingiye; ubushobozi bw'abana bafite igwingira mu kwiga gukambakamba no kugenda, kwiyungura ubumenyi, ndetse no kuvuga buragabanuka. 

abantu bahuye n'igwingira mu bwana bwabo bakunze kurwaragukira cyane (indwara zikomeye), bakunze kunanirwa n'amashuri, kandi umusaruro wabo ku murimo ukunze kuba uri hasi bityo bakagira ibyago byinshi byo kutabatwa n'ubukene. 

Ingaruka z’igihe kirere z’ukugwingira ntizivaho kandi zitera ingaruka zikomeye mu bukungu bw'umuryango n'igihugu.

4. Tanga ibitekerezo (comments) by'uko ubona iki kibazo cyakemuka. 

Igwingira mu bana mu karere ka Rubavu riri ku kigero kiri hejuru ya 40%, ubuyobozi bugatangaza ko iryo gwingira riterwa ahanini n'umuvuduko w'ubwiyongere bw'abatuye aka akarere ushingiye ku kutaboneza urubyaro.UNICEF itangaza kandi ko kugwi

Rubavu: Ikibazo cy'igwingira mu bana riri ku kigero cyo hejuru ya 40%

Nk'uko byatangajwe muri Raporo ya Komisiyo y'Igihugu y'Uburenganzira bwa Muntu 

, hari imfungwa zibazwa nta bunganizi zifite kuko nta mikoro yo kubishyura ariko n’ubugenzacyaha cyangwa ubushinjacyaha ntibubafashe kumenyesha urugaga rw’abavoka kugira ngo bagenerwe abunganizi nk’uko biteganywa n’ingingo ya 46 y’ itegeko Nº027/2019 ryo ku wa 19/09/2019 ryerekeye imiburanishirize y’imanza z’inshinjabyaha.

Mu kiganiro Komisiyo yagiranye na Minisiteri y’ubutabera n’inzego ziyishamikiyeho zirimo ubugenzacyaha n’Ubushinjacyaha, izo nzego zavuze ko iki kibazo kizakurikiranwa kigakemuka.

Komisiyo isanga igihe imfungwa igiye kubazwa n’umugenzacyaha cyangwa umushinjacyaha ikagaragaza ko itabona amikoro yo kwishyura umwunganizi, ugiye kuyibaza akwiye kuyifasha agahita abimenyesha umukuru w’urugaga rw’abavoka.

Ingingo ya 68, igika cya 1 n’icya 2, y’ Itegeko Nº 027/2019 ryo ku wa 19/09/2019 ryerekeye imiburanishirize y’imanza z’inshinjabyaha iteganya ko 

“Umuntu wese ufunzwe n’Ubugenzacyaha cyangwa Ubushinjacyaha agomba kumenyeshwa icyo afungiwe kimwe n’uburenganzira bwe burimo no kubimenyesha umwunganira n’undi wese yashaka kubimenyesha. Iryo menyesha rishyirwa mu nyandikomvugo n’umugenzacyaha cyangwa umushinjacyaha akayishyiraho umukono hamwe n’ukekwaho icyaha”

Umuntu wese ufunzwe n’Ubugenzacyaha cyangwa Ubushinjacyaha afite uburenganzira bwo kugira umwunganira no kuvugana nawe mu muhezo. 

3. Tanga ibitekerezo (comments) by'uko ubona iki kibazo cyakemuka. 

Nk'uko byatangajwe muri Raporo ya Komisiyo y'Igihugu y'Uburenganzira bwa Muntu (Nzeri, 2021), hari imfungwa zibazwa nta bunganizi zifite kuko nta mikoro yo kubishyura ariko n’ubugenzacyaha cyangwa ubushinjacyaha ntibubafashe kumenyesha uru

MINIJUST: Ikibazo cy'imfungwa zibazwa zidafashijwe kubona abunganizi

Nk'uko byatangajwe muri Raporo ya Komisiyo y'Igihugu y'Uburenganzira bwa Muntu (

), akenshi iyo imfungwa iri buburane ibimenyeshwa nimugoroba bucya iri buburane

cyangwa mu gitondo cy’umunsi w’iburanisha. Icyo kibazo kikaba cyaragaragaye no mu igenzura Komisiyo yakoze mu mwaka wa 2019-2020.

Kutamenyeshwa iburanisha ku gihe bigira ingaruka ku miburanire y'ufunzwe kuko aba atabonye umwanya wo gutegura urubanza rwe arusoma, no muri we atiteguye neza bikaba byatuma kwiregura bimugora bigatuma atsindwa.

Mu biganiro Komisiyo y'Igihugu y'Uburenganzira bwa Muntu yagiranye n’Urukiko rw’Ikirenga, rwagaragaje ko ikibazo cy'imfungwa zitamenyeshwa iburanisha mu gihe giteganywa n’itegeko kizakemurwa n’ibiganiro bizakorwa hagati y’inzego zihuriye mu Rwego rw’Ubutabera.

Naho mu biganiro Komisiyo yagiranye na Minisiteri y’ubutabera iri kumwe n’urwego rw’Ubugenzacyaha, urw’Ubushinjacyaha, urw’imfungwa n’abagororwa ndetse na Polisi y’Igihugu, Ubugenzacyaha na Polisi biyemeje gukorana cyane kuri kasho za sitasiyo z’ubugenzacyaha kugira ngo imfungwa ijye imenyeshwa igihe izaburanira hakiri kare.

Ingingo ya 103, igika cya mbere y’ Itegeko ryerekeye imiburanishirize y’imanza z’inshinjabyaha iteganya ko “Igihe cyo kwitaba k’ushinjwa cyangwa uriha indishyi kingana n’iminsi umunani (8) hatabariwemo umunsi yaboneyeho ihamagara n’umunsi wo kwitaba”. Ingingo ya 104 y’iryo tegeko ivuga ko Perezida w’urukiko, akoresheje icyemezo gisobanura impamvu kandi kigomba kumenyeshwa ushinjwa igihe ahabwa ihamagara cyangwa utegetswe kuriha indishyi, iyo ari ngombwa, ashobora kugabanya igihe cy’iminsi umunani (8) giteganywa mu gika cya mbere cy’ingingo ya 103, iyo ushinjwa yakoze icyaha cyoroheje, yafatiwe mu cyuho, yemeye icyaha, cyangwa yahise yitaba n’izindi mpamvu zose urukiko rusanze ari ngombwa.

Nk'uko byatangajwe muri Raporo ya Komisiyo y'Igihugu y'Uburenganzira bwa Muntu (Nzeri, 2021), akenshi iyo imfungwa iri buburane ibimenyeshwa nimugoroba bucya iri buburanecyangwa mu gitondo cy’umunsi w’iburanisha. Icyo kibazo kikaba cyaragara

MINIJUST: Ikibazo cy'imfungwa zitamenyeshwa iburanisha mu gihe giteganywa n’itegeko

), kasho zegereye inkiko z’ibanze zirimo imfungwa nyinshi zirengeje ubushobozi

bwazo kubera kuzegereza ubushinjacyaha n’inkiko; hari n’inyubako za kasho zishaje cyane ku buryo zikeneye kuvugururwa kugirango abazifungiyemo bashobore kwisanzura.

Kasho zarimo imfungwa nyinshi ugereranyije n’ingano ya buri kasho ni Kasho ya Gahunga(171), Byumba(234), Kiramuruzi(116), Nyamabuye(89), Ndora(98 ), Rusororo(173) Ngoma-Huye(156), Rwezamenyo(297), Kicukiro(102) na Nyagatare(289).

Ubwo bwinshi buterwa n’uko izo kasho zegereye Inkiko z’Ibanze. Muri izo mfungwa haba harimo izitegereje kubazwa n’umushinjacyaha ukorera kuri urwo rukiko, izitegereje kuburana, izaburanye zitegereje gusomerwa cyangwa izasomewe zitegereje imodoka izijyana muri Gereza.

Mu gihe cy’icyorezo cya COVID-19, Ubushinjacyaha Bukuru bwafashe ingamba zirimo

kugabanya imfungwa muri kasho hagamijwe gukumira ikwirakwizwa rya COVID-19. Hararekuwe mu byiciro abakekwaho ibyaha byoroheje, aho ku wa 9 Mata 2020, mu gihugu hose harekuwe imfungwa 1,182 naho ku wa 27 Mata 2020 harekurwa imfungwa 1,673. 

Ubushinjacyaha Bukuru kandi bwamenyesheje Komisiyo ibijyanye no kurekura by'agateganyo abakekwaho ibyaha byoroheje muri Nzeri n’ Ukwakira 2020 mu Turere two mu Mujyi wa Kigali. Mu Karere ka Gasabo, hagati ya Nzeri n’Ukwakira 2020, harekuwe abantu 276, mu Karere ka Kicukiro harekurwa abantu 75, naho mu Karere ka Nyarugenge harekurwa abantu 307.

4.Tanga ibitekerezo (comments) by'uko ubona iki kibazo cyakemuka.

Nk'uko byatangajwe muri Raporo ya Komisiyo y'Igihugu y'Uburenganzira bwa Muntu (Nzeri, 2021), kasho zegereye inkiko z’ibanze zirimo imfungwa nyinshi zirengeje ubushobozibwazo kubera kuzegereza ubushinjacyaha n’inkiko; hari n’inyubako za ka

MINIJUST: Ikibazo cy'inyubako za kasho zishaje cyane ndetse n'ubucucike muri kasho

), icyegeranyo cy’ubucucike bw'imfungwa mu magereza yo mu Rwanda ni 

Gereza zifite ubucucike bwinshi ni iza Muhanga (238.8%), Gicumbi (161.8%), Rwamagana(151.1%), Rusizi (144.8%), Huye(138.6), Musanze (138.2), Bugesera(132.1%), Rubavu(127.7%), na Ngoma (103.6%).

Muri raporo yayo, Komisiyo y'Igihugu y'Uburenganzira bwa Muntu itangaza ko umubare w’abantu bari bafungiye muri gereza wagiye wiyongera buri mwaka kuko wavuye ku bantu 

Komisiyo yasanze ukwiyongera kw’abafungiye muri gereza guterwa n’uko abakora ibyaha bagahanishwa gufungwa biyongera ugereranyije n’abarangiza ibihano muri gereza.

Yasanze ubundi buryo bwo guhana abakoze ibyaha hatangwa igihano cy’imirimo y’inyungu rusange giteganywa n’Itegeko no 68/2018 ryo ku 30/08/2018, budashyirwa mu bikorwa.

Mu biganiro Komisiyo yagiranye na Minisiteri y’Ubutabera, Urwego rw’Igihugu rushinzwe Imfungwa n’Abagororwa (RCS), Polisi y’u Rwanda (RNP), Urwego rw’Igihugu rushinzwe Ubugenzacyaha (RIB) n’Ubushinjacyaha Bukuru, hagaragajwe ko igihano cy’imirimo y’inyungu rusange kizashyirwa mu bikorwa hamaze kujyaho Iteka rya Perezida rigena uko igihano cy’imirimo y’inyungu rusange kizakorwa nk’uko riteganywa n’Itegeko no 68/2018 ryo ku 30/08/2018 riteganya ibyaha n’ibihano muri rusange.

Iryo teka ntirirajyaho kuko hakivugururwa itegeko rigenga inshingano z’Urwego rw’Igihugu rushinzwe Imfungwa n’Abagororwa rizaha inshingano urwo rwego zo gucunga abari mu bihano batari muri gereza.

Komisiyo isanga hakwiye kwihutishwa ivugururwa ry’itegeko rigenga inshingano z’Urwego rw’Igihugu rushinzwe Imfungwa n’Abagororwa kugira ngo hashyirweho Iteka rya Perezida rigena uko igihano cy’imirimo y’inyungu rusange kizakorwa nk’uko riteganywa n’Itegeko no 68/2018 ryo ku 30/08/2018 riteganya ibyaha n’ibihano muri rusange.

Nk'uko byatangajwe muri Raporo ya Komisiyo y'Igihugu y'Uburenganzira bwa Muntu (Nzeri, 2021), icyegeranyo cy’ubucucike bw'imfungwa mu magereza yo mu Rwanda ni 124.1%.Gereza zifite ubucucike bwinshi ni iza Muhanga (238.8%), Gicumbi (161.8%),

MINIJUST: Ikibazo cy'ubucucike muri gereza zo mu Rwanda

Nk'uko byatangajwe na TV1, Mu Karere ka Rutsiro, intara y'Uburengerazuba abaturage baturiye inganda zitunganya amababi y'inturusu bari guhura n'ikibazo cy'umunuko uturuka muri izo nganda, ndetse n'umutekano muke w'abana babo kuko izo nganda zikorera ahantu hadacungiwe umutekano bityo abana bakaba bazinjiramo ku buryo bworoshye ndetse bakaba banashobora 

Abaturage bifuza ko amategeko agenga inganda mu by'umutekano no kurengera ibidukikije n'abazituriye yakubahirizwa n'inganda zibaturiye.  

5. Tanga ibitekerezo (comments) by'uko ubona iki kibazo cyakemuka, n'abakwiye kugikemura.

Mu Karere ka Rutsiro, intara y'Uburengerazuba abaturage baturiye inganda zitunganya amababi y'inturusu bari guhura n'ikibazo cy'umunuko uturuka muri izo nganda, ndetse n'umutekano muke w'abana babo kuko izo nganda

Rutsiro: Ikibazo cy'umutekano muke w'abaturiye inganda zitunganya amababi y'inturusu

Nk'uko byatangajwe na TV1, Mu Karere ka Rutsiro, intara y'Uburengerazuba haboneka ikibazo cy'amashyamba y'abaturage yangizwa, aho amababi y'ibiti akokorwa ba nyiri amashyamba batabizi ndetse ibiti bimwe na bimwe bigacibwa imitwe, maze ibyakonzwe bikajyanwa mu nganda zitunganya amababi y'inturusu zikorera muri ako Karere.

; amashyamba y'abaturage aracyakokorwa batabizi, kandi n'inganda ziracyakomeza gukora nk'uko zakoraga.  

Mu Karere ka Rutsiro, intara y'Uburengerazuba haboneka ikibazo cy'amashyamba y'abaturage yangizwa mu nyungu z'abanyenganda batunganya amababi y'inturusu.